فوبیای خاص : ترس هایی ماندگار و دردسر ساز

ترس به عنوان بخش جدایی ناپذیر زندگی بشر، گاه برای او دردسر ساز و غیر عادی می شود. فوبیای خاص یکی از انواع ترس های دردسر ساز است که تقریبا اکثر ما با آن دست و پنجه نرم کرده ایم.

فوبیای خاص چیست؟

فوبیای خاص به ترس شدید، غیر منطقی و مزمن نسبت به یک موضوع خاص اشاره دارد.

معمولا علت ترس فرد از موضوع فوبیک نیز نگرانی و انتظار آسیب و صدمه از موضوع یا شیء فوبیک است.

به عنوان مثال فرد ممکن است از گربه بترسد؛ چرا که نگران است گربه به او حمله کند. به همین دلیل نیز همواره از رویارویی با موقعیت های فوبیک اجتناب می کند.

همچنین در صورت مواجهه با موضوع فوبیک نیز به شدت دچار ترس و اضطراب می شود.

افزایش ضربان قلب
تعرق
احساس درد در قفسه سینه یا شکم
لرزش
از علائم اضطرابی فوبیای خاص است.

از جمله ویژگی های فوبیای خاص می توان به موارد زیر اشاره نمود:
ترس غیرمنطقی و بیش از حد نسبت به یک شی ء یا موقعیت.
فرد می داند که ترس او غیر منطقی یا شدید تر از حد لازم است.
این ترس پایدار و به مدت حداقل ۶ ماه ادامه دارد.
ترس و اضراب ناشی از فوبیا منجر به اختلال در عملکرد مختلف زندگی فرد می شود.
عدم تناسب فرهنگی و اجتماعی نسبت به موضوع فوبیک.
انواع فوبیای خاص
فوبیای خاص از شیوع و تنوع بالایی برخوردار است. از جمله موقعیت های شایع فوبیای خاص می توان به موارد زیر اشاره نمود:

فوبیای حیوانات: فوبیای حیوانات یکی از شایع ترین انواع فوبیا است. متداول ترین نوع فوبیای حیوانات شامل:
فوبیای عنکبوت
فوبیای سگ
فوبیای گربه
فوبیای سوسک
فوبیای مار
فوبیای موش
فوبیای ارتفاع: فوبیای ارتفاع یا بلندی هراسی به ترس شدید فرد از قرار گرفتن و حتی تصور کردن بودن در ارتفاعات، ساختمان های بلند و کوه و…اشاره دارد.
فوبیای دندان پزشکی: این نوع فوبیا که بیشتر در کودکان و خانم ها دیده می شود، به ترس شدید فرد از دندان پزشکی ( تزریق بی حسی، صوای تراشیدن دندان و ابزار آلات جراحی ) اطلاق می شود.
فوبیای خون، زخم و آمپول: این نوع از فوبیا که تقریبا بین دو جنس زن و مرد از شیوع برابری برخوردار است؛ به ترس شدید و دائمی از محیط بیمارستانی، خون، تزریقات و جراحات اشاره دارد.
فرد مبتلا به فوبیای خون، تزریقات در صورت نیاز نیز از حضور در کلینک و محیط های درمانی خود داری می کند.

فوبیای محیط های بسته: تنگنا هراسی یا کلاستروفوبیا به ترس شدید، مداوم و غیرمنطق از قرار گرفتن در محیط های بسته مانند آسانسور، اتاق مخصوص ام آر آی، انباری کوچک و محیط های شلوغ اشاره دارد.
نگرانی از به پایان رسیدن اکسیژن و خفگی، ترس از احتمال رخ دادن سکته یا حمله وحشت زدگی و نبود کمک یا گیر افتادن از جمله علت های فرضی پشت پرده این نوع از فوبیا است.

علت فوبیای خاص چیست؟
از جمله نظریات و دلایل مطرح در سبب شناسی اختلال فوبیای خاص می توان به موارد زیر اشاره نمود:

دیدگاه روان کاوی: بر اساس دیدگاه روان کاوی فوبیا نتیجه ی سرکوب و انتقال ترس و اضطراب از یک موضوع اصلی و واقعی ( مثلا ترس یک کودک از تنش و خودکامگی پدر ) به یک موضوع نمادین ( به عنوان مثال ترس از اسب ) است.
دیدگاه شرطی سازی: بر اساس این دیدگاه، افراد مبتلا به فوبیای خاص به دلیل وجود یک تجربه ناخوشایند نسبت به موضوع خاص دچار ترس و فوبیا شده اند.
به عنوان مثال فوبیای دندان پزشکی بعد از تجربه ی درد آور تزریق بی حسی و یا فوبیای ماشین بعد از تجربه تصادف با اتوموبیل رخ می دهد.

دیدگاه تکاملی: بر اساس دیدگاه تکاملی، انسان ها از یک آمادگی بیولوژیک برای کسب ترس و فوبیا نسبت به موقعیت های خاص برخوردارند.
این نظریه در تحلیل فوبیا هایی از قبیل : فوبیای مار، فوبیای عنکبوت، فوبیای ارتفاع، فوبیای خون، به ترس تکاملی که در اجدادمان نیز وجود داشته ، اشاره می کند و معتقد است همه ی ما از یک آمادگی درونی برای ترس از این موقعیت ها برخورداریم.

دیدگاه محیطی: این دیدگاه بر نقش عوامل محیطی، یادگیری و تربیت تاکید دارد و در حوزه درمان نیز روش هایی چون یادگیری مشاهده ای و سرمش گیری را پیشنهاد می کند.

فوبیای خاص
انواع فوبیاد

روش های درمان فوبیای خاص: ( سیر تا پیاز درمان فوبیای خاص )!
از جمله روش های درمانی فوبیای خاص شامل:

غرقه سازی: فلسفه ی زیربنایی این روش، مواجهه و قرار گرفتن در معرض موقعیت های ترس آور است. این مواجهه به مرور باعث می شود فرض های بنیادی بیمار مبنی بر خطرناک بودن موقعیت فوبیک زیر سوال برود.

منبع:کانون مشاوران ایران-فوبیای خاص : ترس هایی ماندگار و دردسر ساز

ترس انواع مختلفی دارد که بسیاری از افراد در جنبه های مختلف زندگی خود با آن مواجه می شوند. ترس از قرار گرفتن در یک محیط باز، ترس از قرار گرفتن در یک جمع، ترس از قرار گرفتن در محیط تاریک، ترس از برقراری ارتباط با جنس مخالف، ترس از قرار گرفتن در فضایی بسته و تنگ، ترس از سخنرانی در حضور جمع و هزاران ترس دیگر وجود دارند که بسیاری از افراد را در طول زندگی آزار می دهند. ترس تنها مختص بزرگسالان نیست بلکه در کودکان نیز می تواند به طور باورنکردنی وجود داشته باشد.

نکته بسیار مهم در مورد ترس این است که ترس فقط در صورتی که از حالت نرمال خود خارج شود ترس نامیده می شود به طور مثال اگر یک کودک از ارتفاع بالا در نوک یک قله بترسد نمی توان او را کودک ترسو نامید اما اگر یک کودک در حضور خانواده خود جرات رفتن به اتاق خودش را نداشته باشد و از تنهایی و تاریکی در اتاقش به شدت وحشت داشته باشد می شود او را در زمره کودکان ترسو قرار داد.

نکته مهم در کاهش ترس در کودک ترسو این است که باید او را به تدریج با این کار اشنا نمود مثلا اگر او از شنا کردن در عمق یک متری می ترسد ابتدا لازم است تا در عمق سی سانتی قرار گرفته و ارام ارام و با گذشت زمان از او انتظار قرار گرفتن در عمق یک متری را داشت و نه اینکه یکباره او را در درون عمق یک متری پرتاب کرد و گفت ایرادی ندارد و ترسش ریخته می شود! چرا که این کار می تواند بسیار خطرناک باشد و حتی منجر به مرگ نیز شود. باید برای کاهش ترس در کودکان ترسو با ان ها همراه شد مثلا در مثال بالا اگر پدر به ارامی دست فرزند خود را بگیرد و او را با محیط استخر و آب آشنا نماید کودک کم کم می تواند به شرایط عادت کرده و ترسش فرو می ریزد اما تصور کنید که پدری به جای این کار به یکباره فرزند خود را در درون اب بیندازد. در واقع در صورت بروز چنین اتفاقی کودک به پدر و یا مادر بی اعتماد شده و ترسی دیگر در او به وجود می آید که ترس از والدین است و اگر او به این مرحله برسد نه تنها بسیاری از ترس هایش خوب نمی شود بلکه بدتر نیز خواهد شد و دیگر به هیچ نحوی نمی توان به راحتی ترس ها را در او از بین برد و به او کمک کرد. استفاده از واژه های مثبتی مانند ” می دونستم که تو میتونی” مطمنم که تو شجاعی” و این قبیل عبارات می تواند اعتماد به نفس را در کودک افزایش داده و هم چنین مثالهایی از قهرمانان شخصیت هایی که فرزند در کارتون و فیلم و با داستان خوانده بسیار مهم می باشد. مثلا بگویید ” پسرم مثل فلان قهرمان شجاع است” البته این نکته را باید دقت نمود که کودک نباید حس کند که تحت فشار است بلکه به آرامی و ظرافت باید این موارد به او گفته شود. نکته مهم بعدی این است که اگر کودک ترسو از مواجهه با ترس فرار کرد یک امر طبیعی است و نباید حمایت شما از بین رود چرا که در این صورت او احساس ترس بیشتری نموده و ممکن است که به طور کلی اعتماد به نفسش از بین برود پس نیاز است تا دائما او حس کند که شما به عنوان حامی و پشتیبان او هستید حتی اگر او هنوز آمادگی شکست ترس و مواجهه شدن با آن را به خوبی نداشته باشد.

نکته مهم دیگر این است که می بایست صبور باشد و فرصت های زیادی به فرزند خود بدهید مثلا اگر او نتوانست با ترسش مقابله کند به او بگویید” هیچ ایرادی ندارد هنوز هم فرصت داری” این جمله به او می فهماند که تسلیم شدن معنایی ندارد و همواره باید امیدوار بود. مورد مهم دیگر این است که هرگز نباید ترس ها را در یک کودک ترسو کم انگاشته و آن ها را مسخره نمود چرا که جنس ترس در آن ها با بزرگسالان متفاوت است مثلا نباید به او بگویید” تو که دیگر بچه نیستی، این که ترسی ندارد” و به جای آن می شود گفت” من هم از برخی چیزها می ترسم که شاید تو نترسی” اما ترس نمی تواند من را شکست دهد و نکته مهم هم همین است که کودک بفهمد که می تواند بزرگترین ترس ها را نیز شکست داده و راحت شود. در نهایت و در صورت رعایت موارد گفته شده اگر باز هم کودک ترس های زیادی دارد که روند زندگی اش را مختل نموده مشاوره با متخصصان روانشناسی می تواند بسیار مفید و راهگشا باشد.

منبع:کانون مشاوران ایران-کودک ترسو