چرا گاهی برای بهبود شرایط خود دست به عمل نمی زنیم؟ آیا تا به حال با افرادی برخورد کردده اید که در شرایطی بسیار ناخوشایند هستند ولی برای ایحاد تغییر کاری نمی کنند؟
برای کسانی که از بیرون به ماجرا نگاه می کنند چنین رفتاری سوال برانگیز است. روانشناسی به نام سلیگمن به طور اتفاقی متوجه یک پدیده رفتاری شد که تا حدی این مسئله را توضیح می دهد.

دکتر سلیگمن و تیمش دو گروه سگ را برای تحقیق انتخاب کرده بودند. در مرحله اول، گروه اول را درون قفس هایی قرار دادند. هر از گاهی یک صدای آژیر کوتاه به صدا در می آمد و سپس به این سگ ها شوک الکتریکی وارد می شد. شوک در حدی تنظیم شده بود که دردناک باشد ولی کشنده نباشد. این سگ ها پس از مدتی شرطی شدند به طوری که می دانستند پس از صدای آژیر، شوک در راه است. در بارهای اول آنها سعی می کردند با کوبیدن به در و دیوار قفس از شوک فرار کنند. ولی پس از چند با تلاش متوجه می شدند که راه فراری نیست و دیگر دست از تلاش می کشیدند.

در مرحله دوم، هر دو گروه از سگ ها (چه انها که شرطی شده بودند و چه گروه دوم) را درون قفس هایی قرار دادند که حاوی دو قسمت بود. بدین صورت، زمانی که شوک وارد می شد این سگ ها به راحتی ممی تانستند از قسمتی به قسمت دیگر قفس بپرند و از شوک فرار کنند. سگ های گروه دوم (که شرطی نشده بودن) دقیقا همین کار را می کردند وب ا شنیدن صدای آژیر به قسمت دیگر قفس می پریدند. ولی قسمت عجیب آن بود که سگ های گروه اول (که در مرحله قبل شوک را حس کرده بودند) هیچ تلاشی برای رهایی خود نمی کردند؛ فقط سر جای خود می نشستند و زوزه می کشیدند. دلیل این بود که چون تلاش هایشان در بار اول بی فایده بود، به اشتباه فکر می کردند این بار هم تلاش کردن فایده ندارد.

این پدیده در روانشناسی به «ناتوانی فراگرفته شده» معروف است. گاهی اوقات افراد پس از چندین بار تلاش و نتیجه نگرفتن، به اشتباه فکر می کنند توانایی تغییر شرایط را ندارند و این احساس ناتوانی تبدیل می شود به بی عملی.

منبع: مرکز مشاوره ستاره ایرانیان-ناتوانی یاد داده شده